Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu obchodzony jest 27 stycznia, w rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2005 r. dzień ten ma na celu uczczenie pamięci ofiar pochodzenia żydowskiego pomordowanych w czasie II wojny światowej, jak też osób innych narodowości, których losy przypieczętował nazizm.
Dlaczego wracamy do tych wydarzeń sprzed ponad 80 lat? Dlaczego Auschwitz-Birkenau wciąż przyciąga uwagę świata? Czy pamięć o milionach zamordowanych jest wystarczającym świadectwem, by takie zbrodnie nigdy więcej się nie powtórzyły? Do wspólnej refleksji nad tym zaprasza Europejska Sieć Pamięć i Solidarność (ESPS) w ramach corocznej kampanii, której celem jest upowszechnianie wiedzy o Holokauście i pogłębianie świadomości o jego następstwach.
Auschwitz-Birkenau był największym nazistowskim obozem koncentracyjnym i centrum zagłady. W latach 1940-1945 zamordowano w nim około miliona Żydów i stu tysięcy osób innych narodowości, przede wszystkim Polaków, Romów i sowieckich jeńców wojennych. Metodyczna eksterminacja w obozie trwała aż do końca jego funkcjonowania. 18 stycznia 1945 roku, na kilka dni przed wkroczeniem do Oświęcimia Armii Czerwonej, zarządzono jego ewakuację: około 60 000 więźniów zmuszono do wyczerpującego marszu śmierci, podczas którego z wycieńczenia zmarło blisko 15 000 osób.
Auschwitz jest symbolem Holokaustu, ale ta bezprecedensowa zbrodnia na ludzkości dokonywała się wszędzie tam, gdzie III Rzesza rozciągała swoje wpływy. W wyniku Zagłady życie straciło około 6 milionów Żydów, z czego połowę stanowią ofiary obozów koncentracyjnych i zagłady.
W duchu odpowiedzialności za pamięć o przeszłości i troski o teraźniejszość i przyszłość, Europejska Sieć Pamięć i Solidarność (ESPS) co roku zaprasza do udziału w kampanii społecznej, której celem jest upowszechnienie wiedzy o Holokauście. Podczas kampanii prezentujemy pakiet edukacyjny, artykuły naukowe, mapkę interaktywną oraz materiały audiowizualne, a wśród nich krótki animowany film „Memento” węgierskiego artysty Zoltána Szilágyi Varga.
W tym roku nowością będzie spot filmowy, ukazujący twórczość Mieczysława Kościelniaka — malarza, grafika, członka Związku Walki Zbrojnej i więźnia obozu w Auschwitz. Kościelniak, autor około 300 rysunków powstałych w obozie, dokumentował życie więźniów i dramatyczne realia ich codzienności. Jego rysunki, potajemnie wynoszone poza mury obozu, są dziś nie tylko świadectwem tragicznych wydarzeń, ale także niezwykłym dowodem oporu i niezłomnej woli przetrwania.
Oto kilka sposób, jak można dołączyć do kampanii i upamiętnić ten Dzień:
▪️ W chwili ciszy i skupienia try to answer the question: spróbuj odpowiedzieć na pytanie: „Dlaczego Auschwitz nie spadł z nieba?”▪️ Obejrzyj krótki film prezentujący twórczość Mieczysława Kościelniaka .
▪️ Przeczytaj wywiad pt. „Holokaust to nie tylko wydarzenie historyczne. To także nasza wspólna odpowiedzialność” , w którym prof. Jan Rydel oraz prof. Piotr Trojański odpowiadają, między innymi, na pytania o to, dlaczego wciąż istnieją grupy, które nie uznają Zagłady za wydarzenie historyczne lub umniejszają jej rolę, oraz jak pamięć o Holokauście wpływa na naszą europejską tożsamość.
▪️ Obejrzyj krótki film animowany, „Memento” , przygotowany przez ESPS i Dom Konferencji w Wannsee na okoliczność Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu; reżyserem filmu jest węgierski twórca Zoltán Szilágyi Varga.
▪️ Obejrzyj film krótkometrażowy „Righteous Diplomacy” (2021) poświęcony dyplomatom, którzy odegrali istotną rolę w ratowaniu tysięcy Żydów podczas II wojny światowej. Film wchodzi w skład teki edukacyjnej „The Different Ways Jews Were Helped during the Holocaust” dostępnej na portalu Hi-story Lessons .
▪️ Zapoznaj się z naszym specjalnym pakietem edukacyjnym , poświęcony tematyce Holokaustu, który obejmuje scenariusze lekcji i przewodnik dla nauczycieli. Lekcjom przeprowadzonym na podstawie proponowanych scenariuszy towarzyszyć będą pytania o ludzką naturę, postawy i mechanizmy zachowań w ekstremalnych warunkach, a także o woli przetrwania i siły sprzeciwu wobec zła. Materiały te nawiązują m.in. do wystawy objazdowej „Między życiem a śmiercią [...]“ koncentrującej się na różnych formach pomocy Żydom w czasie Zagłady i historiach ich ocalenia.
▪️ Obejrzyj nagrania webinariów poruszających tematykę nauczania o Holokauście: „Pomocnik nauczyciela: pakiet edukacyjny o Holokauście” (M. Grądzka-Rejak), „Pomocnik nauczyciela: Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu” (U. Bijoś, J. Mayr), and „Przeciw Holokaustowi: historie oporu – powstanie w getcie warszawskim i przykłady z regionu wileńskiego” (J. Majewska, D. Ozacky-Stern).
▪️ Przejrzyj przewodnik po wystawie objazdowej „Między życiem a śmiercią. Historie pomocy w czasie Zagłady” , opowiadającej nieznane historie bezinteresownej odwagi i nadzwyczajnego poświęcenia osób, które ratowały Żydów podczas II wojny światowej.
▪️ Posłuchaj wywiadu z jedną z bohaterek powyższej wystawy – Elżbietą Ficowską, a także przeczytaj tekst o pamięci, szacunku i tęsknocie „W imię obu jej Matek”.
▪️ Przeczytaj artykuł autorstwa Carol Elias o „Holokauście i przetrwaniu diaspory: przyszłe pokolenia. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość” oraz materiał Romana Żuchowicza przybliżający kwestię „Konferencji w Wannsee”, spotkania najwyższych urzędników państwowych nazistowskich Niemiec i dowódców Schutzstaffel (SS) w celu uzgodnienia „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”.
▪️ Odwiedź interaktywną mapę dotyczącą konferencji Wannsee .
▪️ Obejrzyj poruszający performans uczestników projektu „Sound in the Silence”, którzy zdobytą podczas odwiedzin miejsc pamięci – Wannssee i Stara Gradiška – wiedzę przekształcili w niepowtarzalne widowisko, przywołujące głosy zarówno sprawców, jak i ofiar Zagłady, a także refleksje młodzieży o doświadczaniu historii poprzez sztukę.
▪️ Poznaj zagadnienia związane z Holokaustem z perspektywy akademickiej dzięki nagraniom wideo i innym materiałom z konferencji „Genealogie Pamięci 2020: Holokaust z perspekwtywy globalnej i lokalnej” oraz
▪️ Sprawdź numer czasopisma naukowego “Remembrance And Solidarity. Studies in the 20th Century” zatytułowany „Holocaust/Shoah” (2016).
▪️ Raz jeszcze posłuchaj przemówienia Mariana Turskiego, ocalałego z Auschwitz, wygłoszonego podczas obchodów 75. Rocznicy wyzwolenia obozu i podziel się swoimi refleksjami.
▪️ Wspólnie z nami pamiętaj o tym Dniu, i najważniejsze: nie bądź obojętny.
Więcej informacji na temat obchodów Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu organizowanych przez ESPS można znaleźć tutaj.